De Strotzbüscher Mühle ligt aan het riviertje de Ueßbach dat zich in de loop der eeuwen een weg gesleten heeft door de leisteen, waardoor de Strotzbüscher Mühle 70 meter lager ligt dan het dorp Strotzbüsch. Die afgelegen ligging, midden in het bos in het Siebenbachtal, maakte dat de bewoner van de Strotzbüscher Mühle hier altijd relatief autark geleefd hebben. Men leefde van en met de natuur. Naast de bouw van de Mühle werden er wegen aangelegd en irrigatie werken gebouwd. Er werd vee gehouden en groente verbouwd. Drinkwater kwam uit de beek en warmte uit de houtkachel. Een aansluiting op het elektriciteitsnet dateert uit de jaren 80 van de vorige eeuw, nog pas 40 jaar geleden….
Tot op de dag van vandaag maakt de ligging van de Strotzbüscher Mühle dat wij behoorlijk zelfredzaam moeten zijn. Zo zijn we niet aangesloten op de publieke waterleiding en ook niet op het riool. Het overbruggen van het hoogteverschil tussen de Mühle en het dorp, door een rotsachtige bodem, is technisch best een opgave die uiteraard gepaard gaat met de nodige kosten. Daarom komt ons drinkwater uit een geslagen bron die 50 meter van de Mühle vandaan ligt. Voor ons afvalwater hebben we een septic tank met daarachter een helofytenfilter die de overloop uit de septic tank zuivert. Vervolgens stroomt dat gezuiverde water in de Ueßbach. Verwarming van de gebouwen en voorziening van warm water gebeurd door het verbranden van houtblokken in een houtvergasser. Zo hoeven er geen zware vrachtwagens met gas, olie of houtsnippers het kleine weggetje naar beneden te rijden. Iets wat de meeste chauffeurs, zeker in de winter, niet doen. En als neusje van de zalm zetten we de kracht van het vallende water, welke 200 jaar geleden al gebruikt werd om meel te malen, nu om in elektriciteit. Deze stroom gebruiken we zelf of leveren terug aan het net, in dat opzicht vergelijkbaar met de werking van zonnecollectoren.
De oplossingen lagen voor de hand
Terugvallen op standaard oplossingen voor het gebruik van basisvoorzieningen was dus geen optie. Gelukkig diende zich alternative mogelijkheden bijna als vanzelfsprekend aan. Hier in het bos en aan het water zijn we wat dat betreft rijkelijk bedeeld. De oplossingen lagen daarom voor de hand en bleken ook nog eens in de kringloop van de natuur te passen. Ik was uiteindelijk zelfs een beetje verbaasd met welk gemak wij onze basisvoorzieningen op orde kregen. Maar wat ik het meest bijzonder vind, is dat ik me bewust werd van het gegeven dat ik, in deze, deelneem aan de natuurlijke kringloop. Doordat ik er dagelijks voor zorg dat de systemen werkend blijven, wordt zoiets als de natuurlijke kringloop uit haar abstractie gehaald. Zij wordt daardoor beter zichtbaar,….en voor mij ook de normaalste zaak van de wereld. Natuurlijk weet ik wel dat de mogelijkheden die deze unieke plek biedt, uitsluitend gelden voor deze locatie. Maar voor mij was het een typisch geval van omdenken. Dat leidt in eerste instantie tot lichte paniek, maar wanneer die horde eenmaal genomen is juist tot voldoening.
Duurzaam leven
Ik had als kind al het idee dat de mensheid niet zo heel goed voor zijn eigen leefomgeving zorgde. Zo hield ik mijn adem in als er een vrachtauto passeerde, want het leek me tamelijk ongezond door te ademen. Op aanraden van mijn vader begroef ik eens een plastic zak en een klokkenhuis bij ons in de tuin. Om een jaar later alleen de plastic zak, geheel in takt, weer op te graven. Ik werd ook lid van Greenpeace (wat ik nog steeds ben) omdat ik dacht: “als het met de wereld goed gaat, gaat het ook goed met mij”. Tegelijkertijd vroeg ik me af hoe de mens vervuilend kon zijn, als alles wat nodig is om iets te produceren, door de aarde zelf wordt voortgebracht. Wel viel het me op dat onze hond nooit zijn eigen leefomgeving bevuilt tenzij je hem niet uitlaat. Het was de reden om absoluut nooit een papiertje op straat te gooien. De oplossingen leken me eigenlijk niet zo ingewikkeld. Maar hoe ouder ik werd hoe meer ik mijn kinderlijke naïviteit verloor en ik er achter kwam dat heel veel mensen helemaal niet na willen denken over milieuproblematiek. Ik vond dat struisvogelpolitiek. Maar in werkelijkheid raakte de discussie, zonder dat dit tot essentie werd verheven, aan een verschil in inzicht over de vraag wat welvaart en welzijn van mensen inhoud Ik kwam er achter dat meningen nogal tegengesteld konden zijn, met impasse tot gevolg. Wat inhoud dat er weliswaar veel gepraat wordt maar dat er weinig concreet gebeurd. Iets wat me nog altijd mateloos kan irriteren. In die tijd twijfelde ik ook regelmatig aan mijn overtuiging. Maakte de groep waarmee ik me verwant voelde geen problemen die er eigenlijk niet waren ? Als jong mens vond ik een duurzaam leven vooral een inbreuk op mijn vrijheid. Waarom zouden we onze CO2 foodprint reduceren ? Ik wilde er op uit. In een auto of liever nog in een vliegtuig. Ik wilde genieten van de overvloed aan mogelijkheden die de mens had gecreëerd en die mij het leven nu bood. Want hoe kan je het leven vieren als je begint met jezelf een beperking op te leggen ?
Der Upcycle
En toen schreven Michael Braungart en William McDonough het boek cradle to cradle. “Stel dat iedere foodprint weer voedsel geneert of een leefomgeving is voor anderen”. Ik vond het een prachtig nieuw geluid. Afval bestaat niet en het vingerwijzen van de milieuactivisten wezen ze af. Het boek gaat in hoofdzaak over het ontwerpen van producten waarbij de vraag “wat komt hierna” centraal staat. Wat gebeurd er met een auto, boek of eender welk product ook, wat vandaag wordt ontworpen en morgen zijn gebruikswaarde verliest. Braungart en McDonough willen dat elk onderdeel van een ontwerp wordt gezien als een lening. Op een dag keert het terug in de kringloop van de bio- of technosfeer. Het is de taak van de ontwerpers om elk onderdeel in dezelfde goede staat als waarin je het hebt aangetroffen te laten terugkeren, zoals dat hoort wanneer je iets leent. Je hebt het vruchtgebruik van bijvoorbeeld een chemische stof. Die stof mag je inzetten voor je product. Je hergebruikt dan als het ware die stof, om haar na gebruik, door te geven aan een ander product zonder dat daarbij of tussendoor de bio- of technosfeer wordt aangetast. Dus ontwerp voor de specifieke hergebruikperiode van een product, maar heb altijd het volgende hergebruik en volgende hergebruik en het volgende hergebruik in gedachte. In 2013 verscheen de Upcycle geschreven door dezelfde schrijvers. Het boek kijkt opnieuw naar de stelling dat iedere foodprint weer voedsel geneert of een leefomgeving is voor anderen. Dit keer gaat het niet zozeer over intelligent ontwerpen. Maar over hoe door steeds opnieuw te innoveren en geen genoegen te nemen met “bijna goed”, we steeds dichter komen bij het op de juiste manier benutten van de onuitputtelijke accu van de aarde en hoe we daarmee overvloed en winst kunnen creëren (de Upcycle). Het is een visionair verhaal en wat mij persoonlijk enorm aanspreekt, is dat het een visie is waaruit heel veel levensvreugde spreekt. Daarvoor moeten we wel fundamenteel anders omgaan met de natuur. Dat is uiteraard makkelijker gezegd dan gedaan en daar wringt de schoen ook enigszins.
Moeder natuur maakt het niets uit
Maar….alleen al door uit het raam te kijken kan je zien dat de gedachte dat moeder natuur “geeft” een romantische is. Haar doel is duidelijk. Ze voedt, net als een echt moeder (dat dan weer wel), nieuw leven en ze weet precies wat daar allemaal voor nodig is, …sterven bijvoorbeeld….. Daar komt bij dat wij mensen voor haar slechts onderdeel van het geheel der dingen zijn. Of we bestaan of niet, doet niet terzake. Wij doen toevalligerwijs mee in haar systeem, in haar kringloop, een andere keus is er niet. En natuurlijk is het moeilijk te accepteren dat een “andere keus” niet bestaat, laat staan dat ik zin heb om dood te gaan. Bovendien wil ik een “goed” leven voor mezelf en mijn geliefden en wel nu. Ik wil niets tekortkomen, ik wil hebben, niets menselijks is mij wat dat betreft vreemd. Maar wat nu als “verzet” helemaal niet relevant is en het helemaal geen zin heeft om me daar door te laten (ver)leiden. Het enige wat rest, wat ons allen rest, is over onze menselijke schaduw heen te stappen.
Verandering kwelt ons
De Upcycle is een manifest voor een veilige, gezonde en eerlijke wereld met schone lucht, schoon water, schone grond en schone energie, waar we op een spaarzame, rechtvaardige, ecologische en verfijnde manier van genieten. Wetenschappers, bedrijven en bestuurders zijn het er wel over eens wat nodig is om onszelf op te nemen in de natuurlijke upcycle van het leven. Dagelijks zijn er mensen bezig allerlei processen zo in te richten dat het DNA van dat proces of product past in de beschreven kringlopen. Maar uiteindelijk gaat het om een mentaliteitsverandering die niet zozeer leidt tot een fundamentele ander omgang met de natuur, maar tot een verandering van onze eigen natuur. En dat is lastig, omdat wij niet zo houden van veranderingen. De onzekerheid voor datgene wat we niet echt kunnen voorspellen is namelijk vaak een kwelling. Meningen worden vaak hoofdzakelijk uitgedragen op basis van een gevoel in de onderbuik. Maar de complexiteit van een “goed” besluit en dus het in gang zetten van een verandering, vraagt om zoveel meer dan dat. Waar de wetenschap voor een besluit zoekt naar feiten, zoek de mensheid naar een rechtvaardiging van haar gevoelens en emoties. Ik ben er van overtuigd dat een verfijning van het menszijn, bij zal dragen aan betere besluitvorming in het algemeen. Die verfijning kan je leren.
Verfijning kan je leren
Treed daartoe binnen in het rijk van het zijn, waar alles misschien wel nutteloos lijkt. Want waartoe dient een wandeling in het bos, wat is het nut van poëzie ? Wat mag zo’n bos trouwens kosten ? Hoeveel kost stille ? Wat is de waarde van het licht van de maan en de sterren, van de zon…van de liefde ? Zo makkelijk te omarmen en toch vaak zo ongrijpbaar. Een paradox waar ieder mens mee te maken heeft. In die voortdurende spagaat moeten we ruimte maken om te kunnen zingen, te huilen, te lachen, te bidden, te werken en te bewonderen (Ramses Shaffy). Door je werkelijk te verbinden ga je steeds beter begrijpen wie je bent, wie “wij” zijn en krijg je inzicht in je handelen, upcycle jezelf, upcycle elkaar !
Hans 13-11-2020
Recente reacties